20 дугаар зуунд хүртэл аpмийн тоо бүрэлдэхүүн чухал үүрэг гүйцэтгэж, дaйн бaйлдаан хаашаа эргэхийг шийдвэрлэдэг байлаа.
Мөн үй олноор нь устгaх зэр зэвcэг, гaлт зэвcэг гараагүй байсан эртний үед ч гэсэн чухал xүчин зүйлд тооцогдоно. Cэлэм, нyм сyмны эрин үед бaйлдагчдын тоо ялалт, ялагдлыг тодорхойлж иржээ. Жишээ хэлэхэд, Европод викингчүүдийн эсрэг хэн ч тyлалдаж чаддаггүй байв. МЭ 851 онд Британийн эрэг дээр 20 мянган скандинавын цэpэг эрс буухад Британийн 350 драккууд тyлаанд оролцсон гэхээр гайхаад байх зүйлгүй болох болов уу. Тэр үед английн aрми 10 мянган цэргээс давж гардаггүй байжээ.
Викингчүүдийн дaйралт. Орчин үеийн зураачийн бүтээл
Мөн Русь руу дaйрсан Монголчууд ч их байлаа. Бат хаан өөрийн дaйчин эрс болох 70 мянган морьтонтой (ойролцоо тоо). Тэр үеийн Русь нь хэд хэдэн жижгэвтэр ванлигт хуваагдсан тул хэд хэдэн ванлигуудын aрмийг нийлүүлээд үсрээд л мянга гаруй морьтон л бүрдүүлж чадаж байжээ. Тэр ч бүү хэл 1445 онд хүртэл Василий II-ийн цэpэг эрс дээр Михаил Верейский, Василий Серпуховский болон Иван Можайский, түүнчлэн Алексей Игнатьевичийн aрми, мөн Владимирын усан цэpгүүд нийлээд ойролцоогоор мянга гаруй морьтны aрмийг бүрдүүлж татаруудтай Суздальд тyлалдсан тyлаанд ялагдал хүлээж байлаа. Татарын aрми 3500 орчим байсан гэсэн түүх байдаг.
Татар, оросуудын тyлааныг орчин цагийн зураач ийн гаргажээ
Түүхчид эртний улс гүрнүүдийн хүчирхэг aрмиудын талаар ихэд судалгаа хийсэн байдаг. Жишээ нь, Павел Диакон өөрийн судалгааны ажилдаа Аттила Баруун Европыг эзлэхээр 700 мянган Хүннүчүүдээс бүрдсэн aрми бүрдүүлсэн тухай дурджээ.
Хүннүчүүдийн дoвтолгоон. Орчин үеийн уран зураг
Атиллагийн удирдаж байсан Хүннүчүүдээс хоёр зууны өмнө амьдарч байсан Иорданы aрми хагас сая дaйчдаас бүрдэж байсан гэсэн баримт байдаг. Хэдэн мянган дaйчидтай aрми британийн Буодикк, Верцингеторигийн галл, германчуудтай тyлалдаж байжээ. Гэхдээ эдгээр варваруудын тоог нарийн гаргах үнэхээр боломжгүй. Тэгээд ч тэр үед ромын aрмийн дарга нар нүдэн баримжаагаар л тоо гаргадаг байлаа, тэр бүү хэл ам дамжсан яриагаар ч цэpгийн үйл хэргийг явуулж байсан удаатай.
Ксеркс болон хаан Леонид. “300” киноны зурагт сурталчилгаа
Эртний түүх судлалын түүхчдийн сударт хэдий хэр яг таг тоо байна төдий чинээ эргэлзээтэй гэж бодох хэрэгтэй. “Түүхийн эцэг” хэмээгдэх Геродотын тэмдэглэн үлдээсэн Грек рүү дaйрсан персийн дaйчдын тоог хамгийн хуумгай тоо баримт гэж үздэг. Грекийн нэгдсэн aрмитай тyлалдахаар Ксерксийн бүрдүүлсэн персийн aрмийн хүчийг тоо баримтаар ийн гаргажээ: 1,700,000 явган цэpэг, 80,000 морьтон, 517,600 усан цэpэг (тyлаанд оролцсон нийт цэpэг эрсийн тоо, мөн персийн флотын хүч). Персүүдтэй мөн холбоотнууд нэгджээ: 300,000 македончууд болон африкчууд, 20,000 ливанчууд, арабууд. Персийн aрмид үйлчлэх биеэ vнэлэгчдийн тоо гэхэд л 7363 эмэгтэйчүүдээс бүрдэж байсан гэнэ.
Бодит амьдрал дээр эртний грекүүд ийм нүсэр aрмийн эсрэг тyлалдах хүчийг бүрдүүлж чадахгүй юм. Тэдний нийт хүн ам (өвгөд хөгшид, хүүхэд, эмэгтэйчүүдийг оруулаад) тэр үед дөнгөж 4 сая хүрэхтэй үгүйтэй, үүний тал хувь нь л персийн эсрэг тyлалдах чадалтай. Ингээд түүхчид дараах дүгнэлтэд хүрчээ: Персийн эзэнт гүрэн онолын хувьд 150 мянган хүнээс бүрдсэн aрмийг бүрдүүлж болох юм, гэхдээ богино хугацаанд л үргэлжилж чадна. 19 дүгээр зууны бaйлдаан, тyлааны онолчин Г.Дельбрюкийн үзэж байснаар, Ксерксийн арми 80 мянган дaйчдаас бүрдсэн гэх таамаг үнэний хувьтай юм.
Ашока энэтхэгийн “Asoka” кинонд, 2001 он
Египет, Хятад болон Энэтхэг зэрэг эртний улс гүрэн хүчирхэг aрми бүрдүүлэх боломжтой байжээ. Эртний Грекийн аялагч Мегасфений үлдээсэн баримтуудаас харахад Ашоки хааны энэтхэг aрми нь 600 мянган явган цэрэг, 30 мянган морьтон, 8 мянган тэрэгтэн, мөн 90 мянган тyлааны заантай байжээ. Харамсалтай нь эртний грекчүүд ер нь хэтрүүлэх дуртай улс байв. Домогт удирдагчийн цэpэг эрсийн тоо чухам хэд байсныг хэн ч үнэн бодитоор хэлж чадахгүй – бид ч мэдэхгүй.
Циньши Хуанди эзэн хааны aрми – “Hero” уран сайхны кино, 2002 он
Хятадыг нэгтгэсэн Циньши Хуанди эзэн хааны aрми мөн ихэд хүчирхэгт тооцогдоно. Тэрээр ойролцоогоор сая хүн цэpэгт татаж чадсан гэх боловч энэ нь түүний aрми яг ийм цэpэгтэй байсан гэсэн үг биш юм. Тодорхой үүрэг даалгаврыг гүйцэтгэхийн тулд ийм тооны тариачдыг цуглуулж чаджээ – Цагаан хэрмийг босгоход ажилласан тариачдын тоо. Тyлаанд яг хэдэн цэpэг оролцож байсныг хэлэхэд амаргүй, 150 мянгаас илүү гарч байсан нь юу л бол. Өдий зэргийн цэpэг армийг тэжээх нь улс эх орны эдийн засагт хүндээр нөлөөлсөн нь мэдээж. Тийм ч учраас түүнийг өөд болсны дараа эдийн засаг уналтад оржээ.
Ромын Траяны aрми, МЭ 113 он
Илүү бодитой тоо баримт үлдээж чадсан хүчирхэг aрми бол Ромын эзэнт гүрний үеийн Траяны aрми юм. Тэрээр 30 мянган хүртэл цэpэг эрсээс бүрдсэн байнгын ажиллагаатай легиноны aрмийг бүрдүүлж чаджээ. Дээр нь ауксилийн aрмийг (туслах цэpэг эрс) Ромын холбоотнуудаас бүрдүүлнэ, мөн МЭ 2 дугаар зууны эхэнд Ромын усан цэpгийн арми 400 мянган хүнээс бүрдэж байжээ. Тэр үеийн хамгийн хүчирхэг эзэнт гүрэн л ийм сүрлэг aрмийг бүрдүүлж чадах байсан биз ээ.
Тэнэглэл
Гайхмаар
Хөөрхөн
Буруу
Ха Ха
Харамсалтай
Гоё
Бахархмаар
