Овог аймгаар амьдрагч хүмүүсийн гайхалтай чадварууд

Би бол энэ газрын нэг хэсэг. Би ойд төрсөн, тиймээс ойг маш сайн мэднэ хэмээн Дави Яномами өгүүлнэ.

Жарава хүмүүс гангийн улиралд ус чийгний эх сурвалж болгож дал модны мөчрийг ашигладаг. Мөн тэд зэрлэг зөгийн бал цуглуулахдаа энэ ургамлын шүүсийг зөгийн үүр рүү цацсанаар зөгийнүүд зугтаж оддог байна.

Андаманы тэнгисийн эрэгт амьдардаг Тэнгисийн цыганууд гэгддэг Мокен хүмүүс усан доор харах чадвараа гайхалтай хөгжүүлсэн хүмүүс. Тэд далайн ёроолоос хоол хүнс олж чаддаг.

Мокен хүмүүсийн нэг үеэс нөгөөд шилжиж ирсэн түүх салхи болон сарны эргэлт, далай тэнгисийн тухай мэдлэгээр баялаг. Тэдний нэгэн домогт өгүүлснээр давалгаа хүмүүсийг иддэг гэх ба ла-бун хэмээгдэх муу ёрын давалгаа ирэхийн өмнө далайн ус аймшигтай хар болдог. 2004 оны аймшигт цунами болохын өмнө далайн ус арагшлахыг харсан Мокен тосгоны настайчууд эргийн ойролцоох хүмүүсээ мөн жуулчдыг ойролцоох толгодын орой руу явуулсан.

Борнеогийн ширэнгэн ойд амьдардаг Пенан омгийн хүмүүс ойд ургадаг нэг зүйл модны хортой шүүсэнд дэвтээсэн хурц үзүүртэй модон сумыг зэс хоолойгоор үлээж, зэрлэг гахай агнадаг. Энэхүү хор нь амьтныг мэдээгүй болгодог бөгөөд тэд мэдээгүй болсон ангаа төхөөрч, гэртээ аваачдаг. Пенанчуудын хортой сум үлээгч хоолойны хамгийн урт нь хоёр метр хагасаас уртгүй байдаг байна.

1960-аад оныг хүртэл Пенан хүмүүс нүүдэлчин амьдралаар амьдарч байсан ба аялалынхаа үеэр модон саваа болон навчаар бие биедээ дохио тэмдэг үлдээн мэдээлэл солилцдог байв. Зэвсэг хэмээн нэрлэдэг энэхүү дохио тэмдгээр хүн өлсөж, эсвэл өвчнөөр үхсэн зэргийг ч мэдээлдэг байсан байна.

1970-аад онд Пенанчуудын нутагт цагаан хүмүүс ирж, ой моддыг огтолж, тос олборлох зорилгоор далдуу модны тариалалт эрхэлж, хийн хоолой суурилуулж, усан цахилгаан станцын далан барьж эхэлсэн байна.

Овог аймгаар амьдардаг олон хүмүүс адгуусан амьтад, янз бүрийн жимс, ургамлын талаар нэвтэрхий мэддэг. Жишээ нь Яномами өдөр бүрийн амьдрал, аж ахуйдаа 500 орчим төрлийн ургамал ашигладаг. Баруун Папуагийн Яли хүмүүс 49 төрлийн амтат төмс, 13 төрлийн гадил жимсийг ялган таньдаг байна.

Цаг хугацааны уртад овог аймгууд эмчилгээний нэгдсэн, цогц системийг хөгжүүлжээ. Копайй модны холтсыг нүдний халдварт, Грегги хуайс модны шүүснээс гаргаж авсан дарс нь суулгалтанд, үйрүүлсэн навчны үнэрийг үнэртэх нь ханиад болон дотор муухайрахад тус тус тустай. Орчин үеийн эмзүйн шинжлэх ухааны бүтээсэн олон эмнүүд нь эдгээр хүмүүсийн ажиглалт, дадлага туршлагад үндэслэн бүтээгдэж, олон хүний амь нас, эрүүл мэндийг аварсан юм. Жишээлбэл, Яномами тэргүүтэй анчдын олзоо мэдээгүйжүүлэхэд хэрэглэдэг хорт шүүсийг барууны эмнэлзүйд булчин сулруулах зорилгоор ашигладаг.

Омгийн хүмүүсийн олонх нь амьтны зан араншинг ялгаж таних гайхалтай мэдрэмжтэй.  Мөн амьтдын гаргаж байгаа дуу авиаг маш чадварлаг дуурайж, тэднийг агнахад ашигладаг.

Ава омгийн эмэгтэйчүүд өнчирч хоцорсон сармагчийн моншнуудыг асарч тэжээдэг ба тэднийг амьтны сүү хөхүүлэн хооллодог.

Бразилийн улаан зандан модны давирхай цуглуулж байгаа энэ ава эмэгтэй энэхүү давирхайгаа үдэш гэрээ гэрэлтүүлэхэд ашигладаг.

Цаа буганы мах бол ненц хүмүүсийн хоол хүнсний чухал хэсэг. Тэд махыг нь болгож мөн түүхийгээр идэхийн дээр дөнгөж төхөөрсөн цааны цусыг халуунаар нь уудаг. Учир нь тэд үүнийг олон төрлийн витаминаар баялаг гэж үздэг байна.

Танзанд амьдардаг Хадза хүмүүс нумныхаа хөвчийг хийхдээ амьтны шөрмөс ашигладаг. Конгороко модоор сумаа хийж, гвиней шувууны өдөөр залуур хийгээд, сумныхаа үзүүрийг хортой шингэнд дүрдэг.

Хадза хүмүүс зөгийн балны газарч буюу honeyguide хэмээн нэрлэгдэх нэг зүйл бор шувуутай их ойр байдаг. Энэ шувуу нь мөчир дээрээ зэрлэг зөгийн үүр бүхий модны орчимд эргэлдэж байдаг учир хүний шүгэлдэх дуунд хариу жиргэсээр зэрлэг зөгийний үүрийг зааж өгдөг бөгөөд зэрлэг зөгийний үүр нь ихэвчлэн баобаб модны мөчирт дүүжлэгдэн байдаг байна.

Хадза хүмүүс уугиж байгаа ургамлын мөчир аван мод руу авирч, зөгийнүүдийг утаагаар утан холдуулаад зөгийн бал цуглуулдаг. Зөгийнүүд нь утаанаас дайжин холдсон байдаг учир honeyguide бор шувуу ч хоолтой үлддэг байна.

Ботсваны бушмен эмэгтэй тарвасны зөөлөн эдээс шүүс гаргаж авч байна. Бушмен хүмүүс усыг ихэвчлэн газар дээр гаргасан худагт тогтсон борооны ус эсвэл ургамал гэх мэтээс гаргаж авдаг. Цөлийн дундах хэдэн мянган жилийн амьдралын туршлагаар ус гаргаж авах техник нь улам бүр төгөлдөржсөн байна.